Τεχνητή νοημοσύνη: Ο αντίπαλος της εκπαίδευσης;

«Το γεγονός πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα ευρύ φάσμα εργασιών, να παρέχει έγκυρες και αξιόπιστες πληροφορίες, πρωτότυπες και έξυπνες απαντήσεις δεν αρκεί για να απαξιώσει τον ρόλο του δασκάλου. Ο εκπαιδευτικός είναι και θα είναι πάντα αναντικατάστατος και αυτός και η εκπαιδευτική πράξη»

Η πρόσφατη εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία προσφέρει έτοιμες απαντήσεις και ολοκληρωμένα κείμενα ή εργασίες, με άλλα λόγια έτοιμη πνευματική «τροφή» αποτελεί την τελευταία ανακάλυψη που προκαλεί δέος με τις δυνατότητές της. Είναι ένα καινοτόμο παράγωγο της τεχνολογίας, που επιτρέπει να δημιουργεί κείμενο παρόμοιο με εκείνο που γράφεται από ανθρώπους.

Προβληματίζει ιδιαίτερα αυτή η νέα πλατφόρμα, η οποία προσφέρει απλόχερα υλικό για όλα σχεδόν τα γνωστικά αντικείμενα, παρουσιάζοντας στον χρήστη έτοιμα και άρτια κείμενα τα οποία αποτελούν προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Είναι εκπληκτική η ταχύτατα σύνθεσης των κειμένων μέσα από μια-σχεδόν αυτόματη- διαδικασία συλλογής πληροφοριών και ποικίλλων δεδομένων που με απίστευτη ευκολία μπορεί να τα αναπαράγει και να τα αναδιατυπώνει συντάσσοντας κάθε φορά ένα νέο «παρθενικό» κείμενο. Μπορεί ακόμη και να συνδιαλέγεται με ευκολία, να αμφισβητεί, να κάνει ερωτήσεις και να δίνει «ευφυέστατες» απαντήσεις. Με αυτά τα δεδομένα δημιουργούνται σκέψεις για το κατά πόσο η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει την εκπαίδευση και τον ρόλο του δασκάλου. Πρόκειται για μια υποτιθέμενη απειλή ή για έναν υπαρκτό κίνδυνο στον χώρο της εκπαίδευσης;

Το γεγονός πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα ευρύ φάσμα εργασιών, να παρέχει έγκυρες και αξιόπιστες πληροφορίες, πρωτότυπες και έξυπνες απαντήσεις δεν αρκεί για να απαξιώσει τον ρόλο του δασκάλου. Ο εκπαιδευτικός είναι και θα είναι πάντα αναντικατάστατος και αυτός και η εκπαιδευτική πράξη. Κανένα τεχνολογικό επίτευγμα, όσο προηγμένο κι εάν είναι δεν πρόκειται να αναπληρώσει τον ρόλο και το έργο του. Γιατί είναι ένα σύνολο στοιχείων που υπερτερούν έναντι της ΤΝ, είναι η δύναμη της αφήγησης, τα εξωγλωσσικά στοιχεία – οι εκφράσεις του προσώπου, η ένταση και το ηχόχρωμα της φωνής, η βλεμματική επαφή, η γλώσσα του σώματος –που μετατρέπουν δάσκαλο και μαθητή σε ενεργητικούς και συμμετοχικούς συντελεστές σε μια αμφίδρομη μαθησιακή διαδικασία. Αυτή η ζωντανή εικόνα του δασκάλου, προκαλεί έναν δημιουργικό συντονισμό μεταξύ αυτού και του μαθητή και ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις, βοηθώντας στη σύλληψη και των πιο δύσκολων εννοιών. Μόνο ο εκπαιδευτικός είναι αυτός που αντιλαμβάνεται τον βαθμό κατανόησης αλλά και τη συναισθηματική αντίδραση των μαθητών. Και έτσι η εκπαίδευση λαμβάνει ουσιαστικό περιεχόμενο.

Επιπλέον, η παρουσία του δασκάλου καταργεί την ανία, η ύπαρξή του εμπνέει, κινητοποιεί και κάνει τον μαθητή να αναστοχάζεται, να φαντάζεται, να κρίνει και να αμφισβητεί, σε πραγματικό χώρο και χρόνο. Ο εκπαιδευτικός με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του, εγείρει συναισθηματικές αντιδράσεις θετικές ή και αρνητικές και αυτό αποτελεί μια έκπληξη για τον μαθητή γιατί έχει κάτι το απρόβλεπτο που τον κάνει να προσέξει, να σκεφτεί, να δώσει απαντήσεις και τελικά να μάθει. Η δύναμη της ανθρώπινης γλώσσας είναι ασύγκριτη, η παραστατική ανθρώπινη φιγούρα, οι ανθρώπινες λέξεις και σκέψεις δεν μπορούν να υποκατασταθούν από κανένα είδος τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή η ανθρώπινη προσέγγιση που προσφέρει ο δάσκαλος στους μαθητές τους δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα ανάλογο σύστημα, όσο προηγμένο κι αν είναι αυτό. Άλλωστε σε ένα βάθος χρόνου η ΤΝ δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό αφού δεν αφήνει περιθώρια παραγωγικής σκέψης και δημιουργικότητας στον μαθητή.

Κι επειδή χωρίς τη διαμεσολάβηση του εκπαιδευτικού η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει έναν περισπασμό της σκέψης, μια πραγματική απειλή του νου και να οδηγήσει σε πνευματικό ολοκληρωτισμό, θα πρότεινα να λειτουργεί συνεπικουρικά με τον κύριο συντελεστή της γνώσης, τον μοναδικό και ανεπανάληπτο Δάσκαλο! Αυτόν που δεν έχει μόνο νόηση αλλά και συνείδηση, ηθική και ευαισθησία. Ας δώσουμε λοιπόν, προτεραιότητα στον ανθρώπινο παράγοντα και ας μην επιτρέψουμε στην ΤΝ να ακυρώσει τον δάσκαλο γιατί είναι σαν να της επιτρέπουμε να ακυρώσει τον πολιτισμό μας. Άλλωστε πάνω από όλα είναι ο άνθρωπος. Εσείς τι λέτε;

Μαρία Πετροπούλου, φιλόλογος – συγγραφέας στις εκδ. ΖΗΤΗ